Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Yaşa Göre Belirtiler, Zorluklar ve Çözüm Yolları

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve ergenlik hatta yetişkinlik dönemine kadar devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB’li çocukların dikkat süreleri kısa, hareketlilikleri fazla ve dürtü kontrolü zayıftır. Bu durum, akademik başarı, sosyal ilişkiler ve günlük yaşam becerilerini olumsuz etkileyebilir. Aileler, çocuklarının neden sürekli hareket halinde olduğunu, neden komutları dinlemediğini ve neden dikkatini toparlamakta zorlandığını anlamakta güçlük çekebilir.

Bu yazımızda, DEHB’nin yaşa göre belirtilerini, çocukların ve ebeveynlerin karşılaşabileceği zorlukları ve bu süreçte uygulanabilecek destekleyici yöntemleri detaylı bir şekilde ele alacağız. Eğer çocuğunuzda DEHB belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, erken müdahale ile bu süreci daha sağlıklı yönetebilir ve çocuğunuzun potansiyelini en iyi şekilde değerlendirmesine yardımcı olabilirsiniz.

Okul Öncesi Dönem (3-7 Yaş) ve DEHB Belirtileri

Bu yaş grubundaki çocuklar doğaları gereği hareketlidir, ancak DEHB’li çocuklarda bu hareketlilik aşırı düzeyde olur ve kontrol edilmesi zor olabilir. Ebeveynler genellikle “Hiç yerinde durmuyor, sürekli bir şeyler yapma ihtiyacı hissediyor” gibi ifadeler kullanır. Peki, DEHB bu dönemde nasıl belirti gösterir?

• Sürekli hareket halinde olma: Uzun süre oturamazlar, bir etkinliği tamamlamadan diğerine geçerler.
• Dürtüsellik: Sırasını beklemekte zorlanır, düşünmeden hareket eder, tehlikeli durumlara girebilir.
• Dikkat eksikliği: Oyun veya aktivitelerde dikkatlerini uzun süre sürdüremezler.
• Aşırı konuşkanlık: Sürekli soru sorar, başkalarının sözünü keser.
• Kurallara uyumda zorluk: Basit yönergeleri takip etmekte bile zorlanırlar.
• Tehlikeye açık olma: Korkusuzluk gösterebilir, kendilerini kazalara karşı savunmasız hale getirebilirler.

Eğer çocuğunuz yukarıdaki belirtileri sık sık gösteriyorsa, erken tanı ve destekleyici yaklaşımlar ile onu daha iyi yönlendirebilirsiniz.

Okul Çağı (7-12 Yaş) ve DEHB

Okula başlamak, DEHB’li çocuklar için önemli bir dönüm noktasıdır. Çünkü okul ortamı dikkat, düzen ve kurallara uymayı gerektirir. DEHB’li çocuklar için bu süreç, birçok zorlukla doludur ve ebeveynlerin desteği burada kritik bir rol oynar.

• Öğrenme güçlükleri: Derste öğretmenin yönergelerini takip etmekte zorlanırlar, okuma ve yazma aktivitelerinde sık hatalar yaparlar.
• Ödev ve ders sorumlulukları: Verilen görevleri tamamlamada zorlanırlar, sıklıkla ödevlerini unutur ya da eksik yaparlar.
• Düzensizlik: Çantalarını, kitaplarını, kıyafetlerini kaybetme eğilimleri yüksektir.
• Arkadaş ilişkileri: Ani öfke patlamaları, sosyal kurallara uyumda zorlanma gibi nedenlerle arkadaşlarıyla anlaşmakta güçlük çekerler.
• Sınıfta uygunsuz davranışlar: Ders sırasında konuşma, hareket etme ve yerinden kalkma gibi davranışlar gösterirler.
• Özgüven eksikliği: Sürekli eleştirilmek ve başarısızlık hissi, çocuklarda özgüven problemlerine yol açabilir.

Bu süreçte, öğretmenler ve ailelerin iş birliği içinde olması, çocuğa özel eğitim planlarının oluşturulması, sabır ve anlayış gösterilmesi büyük önem taşır.

Ergenlik Dönemi (12-18 Yaş) ve DEHB

Ergenlik dönemi, DEHB’li bireyler için yeni ve daha karmaşık zorluklar doğurabilir. Artan akademik yük, sosyal baskılar ve özgürlük isteği, DEHB’li gençlerin uyum sağlamasını zorlaştırabilir.

• Hiperaktivite azalır ancak iç huzursuzluk devam eder.
• Zaman yönetimi ve organizasyon becerileri eksiktir.
• Dürtüsel davranışlar artabilir, riskli aktiviteler öne çıkabilir.
• Sosyal ilişkilerde sorunlar yaşanabilir.
• Akademik başarısızlık ve motivasyon eksikliği belirgin olabilir.
• Düşük özsaygı ve depresif eğilimler ortaya çıkabilir.

Ergenlikte DEHB yönetimi, bireysel terapi, zaman yönetimi eğitimleri ve ebeveyn desteği ile daha kolay hale getirilebilir.

DEHB’li Çocuklara Nasıl Destek Olabiliriz?

Ebeveynler için bu süreç karmaşık ve yorucu olabilir, ancak doğru yaklaşımlar ile çocuğunuzun gelişimini olumlu yönde destekleyebilirsiniz:

1. Günlük Rutinler Oluşturun

Çocuğunuzun gününü planlı hale getirmek, ona zaman yönetimi becerisi kazandırır. Sabah, okul, ödev ve uyku saatlerini düzenleyerek istikrarlı bir ortam oluşturabilirsiniz.

2. Pozitif Disiplin Kullanın

Olumsuz eleştiri yerine, olumlu pekiştirme yöntemleri uygulayın. “Bunu neden yapmadın?” yerine “Bu görevi tamamladığında birlikte bir oyun oynayabiliriz” gibi ifadeler kullanabilirsiniz.

3. Fiziksel Aktiviteyi Artırın

Düzenli egzersiz yapmak, hiperaktif çocukların enerjilerini doğru yönlendirmesine yardımcı olabilir.

4. Dikkat Dağıtıcı Unsurları Azaltın

Özellikle ders çalışırken televizyon, telefon veya gürültülü ortamlar gibi dikkat dağıtıcı faktörlerden kaçının.

5. Profesyonel Destek Alın

DEHB’li çocuklar için özel eğitim programları, terapi ve uzman desteği büyük fayda sağlayabilir. Eğer çocuğunuzun belirtileri günlük yaşamını etkiliyorsa, bir uzmana başvurmanız önemlidir.

DEHB’li çocuklar doğru destekle, enerjilerini ve yaratıcılıklarını verimli bir şekilde kullanabilirler. Önemli olan, onları anlamak, sabırlı olmak ve güçlü yönlerine odaklanarak gelişimlerini desteklemektir.

Defne Duyu Ailesi olarak, çocuğunuzun gelişim sürecinde size destek olmaktan mutluluk duyarız. Daha fazla bilgi ve danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.