Ağır İş (Propriyoseptif) Aktiviteler: Çocuklar Neden İster ve Neden İhtiyaç Duyar?

Ağır İş Aktiviteleri Nedir?

Ağır iş aktiviteleri veya propriyoseptif girdiler, duyusal işlemleme güçlüğü yaşayan çocuklarda dikkat artırma, aşırı tepkiselliği azaltma ve uyarılmışlık düzeyini düzenleme amacıyla kullanılan etkinliklerdir.

Propriyoseptif input; kaslara ve eklemlere yoğun direnç sağlayan, tüm vücudu çalıştıran, hareket ve dokunma duyusunu işleme sürecinde kritik öneme sahip olan aktivitelerdir. Çocuğunuzun beden farkındalığı, kas tonusu, dikkat ve sakinleşme becerileri üzerinde önemli etkileri vardır.

Propriyoseptif Girdinin Faydaları

• Dikkat ve konsantrasyonu artırır.

• Aşırı enerji ve huzursuzluğu azaltır.

• Vücut farkındalığını güçlendirir.

• Kas tonusunu dengeler.

• Sakinleşme ve öz düzenleme sağlar.

Bu tip aktivitelerle çocuklar “bedende nerede olduklarını” yani vücut pozisyonlarını daha iyi algılarlar. Propriyoseptif sistemde zorluk yaşayan çocuklar genellikle hareketlerini kontrol etmede, kuvvet ayarlamada, objelere çarpmadan hareket etmede güçlük yaşar.

Çocuğunuzun Propriyoseptif İhtiyacı Olduğunu Nasıl Anlarsınız?

• Sık sık eşyalara çarpmak, kırmak, düşmek, sakarlık

• Devamlı hareket halinde olmak, yüksek enerji ihtiyacı

• Eşyaları ya da insanları itmek, çekmek, sarılmak

• Yüksek tempolu oyunlara aşırı ilgi

• Kasıtlı olarak zıplamak, düşmek, tırmanmak

Bu çocuklar genellikle “çarpanlar, zıplayanlar, hareketliler ve sarsıcılar” grubundadır. Doğru planlanmış ağır iş aktiviteleriyle çocukların davranışlarında gözle görülür olumlu değişiklikler elde edilir.

Propriyoseptif Aktivite Listesi

Aşağıdaki öneriler, çocuğunuzun dikkatini toplamasına, enerjisini dengelemesine ve gün içindeki düzenini geliştirmesine yardımcı olabilir. Hangi aktivitenin ne kadar etkili olduğu, çocuğunuza özel olarak değerlendirilmelidir ve mutlaka bir ergoterapist eşliğinde planlanmalıdır.

1. Kaba Motor (Bütün Vücut) Aktiviteleri

Taşıma:

• Market poşeti taşımak

• Ağır sırt çantası/çocuk çantası taşımak

• Kitap veya sandalye taşıma

• Sulama kabı ile çiçek sulamak

• Oyun arabasını veya çamaşır sepetini itmek/çekmek

• Ağırlıklı yelek veya battaniye kullanmak

• Bilek/ayak ağırlıklarıyla kısa yürüyüşler

• Havuzda yüzme (varsa ağırlıklarla)

İtme-Çekme:

• Oyuncak alışveriş arabası veya çekçek

• Halatla çekişme (tug of war)

• Oyuncak süpürge ile süpürme

• Yumuşak mop veya çocuk temizlik takımı ile temizlik

• Scooter board üzerinde kendini veya arkadaşını itme

• Thera-Band ile direnç egzersizleri

Zıplama ve Sıçrama:

• Trambolinde zıplama

• Minder veya eski yatakta zıplama

• Fasulye torbasına atlama

• Egzersiz topu üzerinde zıplama (yetişkin gözetiminde)

• Pogo stick veya zıplama halatı kullanma

• Ayak bileği zıplama ipleri

• Jimnastik hareketleri

Tırmanma ve Asılma:

• Oyun parkındaki tırmanma alanları

• Maymun barları

• Halat veya ağlara tırmanma

• Kaydırak, salıncak ve dış mekân oyunları

• Duvara tırmanma

• Kapı barı, zipline gibi ev içi çözümler

Sıkıştırma ve Sarma:

• Minderler arasında “sandviç” yapmak

• Battaniyeye sarma

• Yoğun sarılma veya “ayı sarılması”

• Büyük egzersiz topu ile hafifçe üzerini yuvarlama

• Banyo sonrası sıkı havlu kurulama

Yarışma ve Oyunlar:

• Yerde yengeç yürüyüşü, patates çuvalı yarışı

• Lizard crawl (yerde sürünme)

• Çok kişilik paraşüt oyunları

• Kumda veya çimde yürüme, koşma

2. İnce Motor / Üst Ekstremite Aktiviteleri

Dikey yüzeyde çalışma:

• Tahtaya, cama veya yüksek masaya resim yapma, silme

• Pencere silme, duş kabini temizliği

• Oyun hamuru ile şekil verme, yoğurma

• Mandal veya pens kullanımı

• Kalın karton, hamur veya oyun hamuru kesme

• Fırça ile evcil hayvan tarama

• Ağırlıklı kalem/kırtasiye malzemeleriyle yazma-çizme

Sıkma ve Ezme Aktiviteleri:

• Terapötik hamur (theraputty) ile egzersizler

• Oyun hamuru, stres topu, lastik bant ile oynama

• Sandpaper (zımpara) üzerinde resim çizme

• Sprey şişe ile sulama veya temizlik

Mutfak Aktiviteleri:

• Hamur yoğurma, karıştırma

• Kurabiye/cookie hamuru açma

• El mikseri kullanma

3. Oral Motor Aktiviteleri

Çiğneme Gerektiren Yiyecekler:

• Kuru meyveler, sakız, jelibon

• Simit, sert kraker, baget ekmek

• Kuruyemiş ve kuru yemiş barları

• Sıkı peynir dilimleri, etli atıştırmalıklar

Emme ve Sıkma:

• Kıvrımlı veya ince pipetle içecekler

• Spor şişeden su içme

• Sıkı emilen dondurma veya lolipop

• Milkshake, yoğurt gibi kıvamlı içecekleri pipetle içme

Üfleme Aktiviteleri:

• Balon şişirme

• Sabun baloncukları

• Rüzgar enstrümanları, düdük, kazoo

• Boya ile pipet üfleme resimleri

• Parti oyuncakları ve ses çıkaran oyuncaklar

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Her çocuğun duyusal ihtiyacı ve tepki düzeyi farklıdır.

• Aktivite seçimi mutlaka çocuğun ilgisine ve hoşlandığı şeylere göre olmalı.

• Etkinliklerin süresi, sıklığı ve şiddeti bir Ergoterapist ile belirlenmelidir.

• Çocuğunuzun sakinleşip sakinleşmediğini, enerjisinin nasıl değiştiğini gözlemleyin ve Ergoterapistinize bildirin.

Sonuç:

Ağır iş aktiviteleri, özellikle duyusal arayışta olan çocuklar için hem evde hem okulda günlük rutinin vazgeçilmez bir parçası olmalıdır. Duyusal diyetinize bu tür aktiviteleri eklemek, çocuğunuzun yaşam kalitesini ve gelişimini büyük ölçüde destekler.